Hội An được xem là một trong những thành phố có thế mạnh về thực hiện phân loại rác thải của tỉnh Quảng Nam. Thành phố đã được tỉnh Quảng Nam đề cử tham gia thí điểm triển khai VBWF với sự hỗ trợ kỹ thuật của IUCN, dưới sự hỗ trợ tài chính của PRO VN – Đối tác chiến lược giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa (2020-2024) và tư vấn chuyên môn của Trung tâm Xây dựng và Thúc đẩy Phát triển Bền vững (BUS). Đây là một trong những địa phương triển khai thí điểm việc thu phí chất thải rắn sinh hoạt theo lượng phát sinh, theo quy định tại Điều 79 Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020 tại Việt Nam. Sau hơn 8 tháng triển khai với lộ trình kế hoạch cụ thể, Tp. Hội An đã đạt được nhiều kết quả tích cực.
Xây dựng kế hoạch thực hiện thí điểm
Các cuộc họp, thảo luận với sự tham gia của các phòng ban, địa phương đã được tổ chức nhằm góp ý hoàn thiện phương án thí điểm với sự tham gia của các phòng ban, địa phương. Dựa vào các lợi thế và tiềm năng (tính độc lập, tính kiểm soát, quyết tâm chính trị, kinh nghiệm địa phương), phường Cẩm Nam được chọn để tiến hành thí điểm. 4/5/2023: Cuộc họp triển khai kế hoạch cục diện đã được tổ chức với sự tham gia của các đơn vị nòng cốt.
Chương trình truyền thông
Khởi động là chương trình tập huấn nâng cao năng lực và kỹ năng về công tác truyền thông giám sát đối với 16 cán bộ nòng cốt tại phường Cẩm Nam. Đồng thời, tích cực đẩy mạnh chương trình truyền thông đại trà tại 3 khối phố chính: Xuyên Trung, Hà Trung, và Thanh Nam nhằm truyền tải thông điệp về lợi ích của phương án thí điểm. Xuyên suốt trong quá trình thực hiện thực nghiệm, các hoạt động truyền thông qua loa đài, tờ rơi, poster được duy trì thực hiện.
Triển khai thí điểm thu phí rác thải sinh hoạt theo lượng phát sinh (giai đoạn 1: cấp phát túi chất thải miễn phí)
Trung tâm BUS đã đề xuất công thức tính đơn giá túi cụ thể là đơn giá túi bằng chi phí sản xuất túi cộng với chi phí thu gom, vận chuyển và xử lý rác phát thải quy đổi từ thể tích túi. Tuy nhiên, định mức kinh tế kỹ thuật của Bộ TNMT chưa được ban hành, chính vì vậy, đơn giá túi được quy đổi tương ứng với phí vệ sinh môi trường hiện nay là 30 nghìn đồng/16 túi 10 lít/ tháng.
Trong giai đoạn 1 của phương án thí điểm, túi chất thải được cấp phát miễn phí cho người dân nhằm tạo thói quen sử dụng và thái độ tích cực khi tham gia vào phương án.
Thực hiện kiểm tra giám sát
BUS phối hợp cùng Tổ bảo vệ môi trường phường Cẩm Nam thực hiện kiểm tra giám sát 4 lần/tuần theo lịch trình thu gom chất thải rắn sinh hoạt. Tổ BVMT cộng đồng là lực lượng nòng cốt trong triển khai công tác kiểm tra và vận động người dân thực hành PLRTN và sử dụng túi chất thải cấp phát.
Kết quả thu được
Trong 3 tháng thực hiện phương án thực nghiệm trên 450 hộ tại phường Cẩm Nam, TP Hội An, chương trình đã ghi nhận tỷ lệ hộ duy trì phân loại chất loại rắn sinh hoạt trên trục đường chính tăng từ 46% lên 62%, tăng 16%. Tại các hộ gia đình kinh doanh, khối lượng nhựa cứng có giá trị cao giảm hơn 60%-70% so với giai đoạn trước khi thực hiện phương án thực nghiệm.
Tổ bảo vệ môi trường phường Cẩm Nam thực hiện kiểm tra giám sát. Ảnh: Trung tâm BUS
Nhằm tăng cường tính khả thi hoạt động của phương án, một số kiến nghị đã được đưa ra.
Chính sách
- Xây dựng và ban hành xử lý các hành vi vi phạm pháp luật như vứt chất thải không đúng nơi quy định, không phân loại rác tại nguồn đúng và không tuân thủ các hoạt động của hoạt động thí điểm.
- Thực hiện nghiên cứu chuyên sâu về xây dựng lộ trình và chính sách cho việc triển khai thu phí chất thải rắn sinh hoạt tại địa phương và nâng cao nhận thức và trách nghiệm và năng lực của thành viên tổ Bảo vệ môi trường trong hoạt động giám sát, đánh giá.
Nhân lực triển khai
- Tuyển dụng và đào tạo tình nguyện viên tại thành phố Hội An về kiến thức và kỹ năng, phối hợp với Tổ bảo vệ môi trường trong hoạt động truyền thông và giám sát.
Truyền thông
- Thực hiện lồng ghép thí điểm hoạt động truyền thông tại trường học “Một giờ về Hội An xanh, Ngày Chủ Nhật Xanh”
- Xây dựng kế hoạch truyền thộng định kỳ về phân loại rác tại nguồn và thí điểm thu phí.
Tài chính
- Xây dựng và xin ý kiến công dân về cơ chế quản lý tài chính và định mức nâng giá túi chất thải.
- Xây dựng cơ chế tài chính hỗ trợ cho tổ Bảo vệ Môi trường Cộng đồng.
Phường Cẩm Nam với khẩu hiệu “Phân loại rác ngay, đánh bay phí rác “ đã trở thành tấm gương trong hoạt động phân loại chất thải và đơn vị đi đầu trong thực hành thu phí chất thải theo khối lượng phát sinh. Đây là cơ sở thực tiễn trong hoạt động nhân rộng trên toàn thành phố Hội An.
