Kết quả ban đầu thí điểm mô hình thu phí rác thải theo khối lượng tại phường Cẩm Nam, TP. Hội An
Để nâng cao hiệu quả quản lý rác thải sinh hoạt, thành phố Hội An đã triển khai thí điểm mô hình thu phí rác thải theo khối lượng (VBWF) tại phường Cẩm Nam. Mô hình này nhằm thay đổi thói quen xả rác, khuyến khích người dân phân loại rác tại nguồn và giảm thiểu lượng rác thải ra môi trường.
Dựa trên kết quả thử nghiệm với 450 hộ gia đình, Hội An đã quyết định mở rộng mô hình VBWF ra toàn bộ phường Cẩm Nam, bao gồm 1.571 hộ dân. Để thực hiện chương trình, thành phố đã thành lập đội bảo vệ môi trường cộng đồng và ban hành các quyết định, kế hoạch cụ thể.
Sự tham gia của người dân
Trong quý 3 và quý 4 năm 2023, sau 5 tháng thí điểm mô hình VBWF, sự tham gia của người dân tại Cẩm Nam còn hạn chế, cụ thể:
Phân loại rác thải: 76,76% số hộ gia đình đã thực hiện phân loại rác, tăng 10% so với quý 4 năm 2023.
Sử dụng túi rác chuyên dụng: Chỉ 45,06% hộ dân đồng ý trả phí và sử dụng túi rác chuyên dụng. Tỷ lệ sử dụng túi thấp hơn ở các khu vực hẻm nhỏ so với trục đường chính (26,54% so với 18,52%).
Mặc dù tỷ lệ phân loại rác đã có tiến triển tích cực, thói quen sử dụng túi rác chuyên dụng vẫn còn hạn chế (45,06%). Nhiều hộ gia đình chỉ sử dụng túi rác miễn phí được phát hàng tháng và không sẵn lòng chi trả thêm.
Các nguyên nhân chính bao gồm:
- Người dân lo ngại về chi phí phát sinh.
- Việc mua túi rác từ đội thu phí không thuận tiện.
- Hoạt động giám sát của đội bảo vệ môi trường cộng đồng chưa thường xuyên.
Từ những kết quả trên, có thể thấy cần tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức của người dân và cải tiến cơ chế thu phí (bán túi rác) để đạt hiệu quả tốt hơn. Việc rút kinh nghiệm từ mô hình thí điểm tại Cẩm Nam sẽ là nền tảng để Hội An mở rộng mô hình này một cách hiệu quả và bền vững trên toàn thành phố.
Duy trì mô hình và những kết quả tích cực
Bước sang giai đoạn duy trì (quý 1 và quý 2 năm 2024), tỷ lệ hộ dân tại Cẩm Nam thực hiện phân loại rác tại nguồn đã đạt 84,25%, tăng đáng kể so với giai đoạn trước. Điều này cho thấy nhận thức và thái độ của người dân đối với việc phân loại rác đã có sự chuyển biến tích cực.
Tuy nhiên, tỷ lệ hộ dân sử dụng đúng túi rác chuyên dụng giảm xuống còn 50,71% (tương đương hơn 790 hộ). Nguyên nhân chính là do đội bảo vệ môi trường cộng đồng giảm tần suất giám sát, dẫn đến việc người dân không duy trì thói quen phân loại và sử dụng túi rác đúng cách.
Thuận lợi và thách thức khi thực hiện mô hình
Thuận lợi:
- Phường Cẩm Nam có hệ thống thu gom rác thải riêng biệt, tạo điều kiện thuận lợi cho việc giám sát phân loại và kiểm soát khối lượng rác thải.
- Quyết tâm chính trị cao, xác định việc triển khai mô hình là nhiệm vụ trọng tâm.
- Người dân đã có kinh nghiệm và kiến thức về phân loại rác từ các chương trình môi trường trước đây.
- Sự hỗ trợ từ đội bảo vệ môi trường cộng đồng trong việc vận động và giám sát người dân.
Thách thức:
- Tỷ lệ người dân hình thành thói quen sử dụng túi rác chuyên dụng còn thấp.
- Chưa có cơ chế hỗ trợ tài chính cho các hoạt động của đội bảo vệ môi trường cộng đồng.
- Giá bán túi rác chưa phản ánh đúng chi phí thực tế, khiến người dân e ngại.
Bài học kinh nghiệm và khuyến nghị
Từ kết quả triển khai mô hình VBWF tại Cẩm Nam, có thể rút ra một số bài học và khuyến nghị như sau:
- Nâng cao năng lực đội bảo vệ môi trường: Tăng cường đào tạo và hỗ trợ tài chính để nâng cao hiệu quả truyền thông và giám sát của đội.
- Vai trò của đơn vị thu gom rác: Phối hợp chặt chẽ với Công ty Cổ phần Môi trường Đô thị để điều chỉnh lịch thu gom, giám sát khối lượng rác và đảm bảo minh bạch chi phí.
- Duy trì mô hình thí điểm: Tiếp tục thực hiện mô hình VBWF tại Cẩm Nam đến hết năm 2024 để hoàn thiện các cơ chế, chính sách trước khi nhân rộng trên toàn thành phố.
- Phương pháp thu phí linh hoạt: Nghiên cứu và áp dụng các phương pháp thu phí theo khối lượng hoặc dung tích tùy thuộc vào đặc điểm của từng địa phương.
- Tăng cường phối hợp liên ngành: Huy động sự tham gia của các ban ngành và tổ chức trong việc tuyên truyền, vận động người dân.
- Kêu gọi hỗ trợ bên ngoài: Tìm kiếm sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế và chuyên gia về tài chính, công nghệ và chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn.